بَختَک در افسانه‌ها و باور عامیانه ایرانی نام موجودی تخیلی است که شبها قصد خفه کردن افراد در خواب را دارد. برخی منابع نیز بختک را با کابوس هم‌معنی دانسته‌اند. البته بختک با کابوس هم معنا نیست، بختک موجودی نامریی است که شب هنگام بربدن انسان چیره می‌شود و تمام بدن را در اختیار گرفته و قفل می‌کند، درین حالت انسان فقط نظاره گر ناتوانی خود است. ترسی بدون دلیل وجود انسان را در بر می‌گیرد و انسان توان کوچک‌ترین واکنشی نسبت به این ترس ندارد.در برخی باورهای قدیمی معتقدند که بختک روی سینه افراد می‌نشیند و تمام وجود انها را فلج می‌کند. شاید ترس انسان گرفتار این موجود نیز بدلیل این است که حضور انرا بر روی خود احساس می‌کند ولی نمی‌تواند انرا ببیند. برخی دیگر بر این باورند که بختک در درون انسان رخنه می‌کند و بدن را در اختیار می‌گیرد. اصطلاح «بختک روی زندگیش افتاده» نیز از این جا وارد ادبیات فارسی شده‌ است.

بختک یا فرنجک، به عقیده عوام، کنیز اسکندر بود. هنگامی که کلاغ به مشک محتوی آب حیات که اسکندر با خود از ظلمات آورده بود منقار زد و آن را درید و آب حیات بر زمین ریخت، این کنیز بی درنگ مشتی از آن آب را برداشته نوشید و اسکندر که سخت خشمگین شده بود به ضرب شمشیر بینی او را بینداخت، و فرنجک از گِل، و به قولی از خمیر، بینی ئی برای خود ساخت. فرنجک که به سبب نوشیدن آن آب عمر جاودانه یافته‌است چون کسی را به پشت خفته ببیند بر سینه او می‌جهد. اگر در آن حال خفته بیدار شده چنگ در بینی او اندازد فرنجک از بیم آن که بینی اش کنده شود گنجی از گنجهای اسکندر را که می‌شناسد رشوت خواهد داد تا دست از بینی اش بردارد. بختک که به سبب همین افسانه بینی گلی، دماغ گلی و خمیری نیز خوانده می‌شود به عقیده عوام در تاریکی و بخصوص زیر درخت‌ها و در جنگل‌ها و باغ‌ها می‌گردد. ظاهرأ این اعتقاد از ناآگاهی عوام به گاز کربنیکی که شب‌ها از گیاهان متصاعد می‌شود و کسی را که در جنگل یا در زیر درخت خفته باشد به خفقان می‌افکند ناشی شده‌است.برخی افراد معتقدند، در صورتی که بتوان گلو یا دماغ بختک را گرفت، می‌توان هر آرزویی کرد تا بختک آن را برآورده کند.

در بین اعیاد باستانی ایران نوروز و مهرگان و سده از جایگاه مهمتری برخوردار بوده و هستند. نیکبختانه هنوز هم همه ساله شامگاه دهم بهمن در برخی مناطق میهن عزیزمان یکی از این جشن ها یعنی جشن سده به صورت های مختلف بر گزار میگردد و گرامی داشته می شود؛بویژه در شهرهای کرمان و یزد که بزرگترین زیستگاه های زرتشتیان ایران به شمار می آیند.

در خصوص علّت برگذاری و نیز چگونگی نامگذاری این جشن به سده نظرات مختلفی ابراز شده است. برخی جشن سده را به مناسبت صدمین(=سدمین)روز از آغاز زمستان بزرگ که مطابق تقویم ایرانیان باستان از اوّل ابان تا دهم بهمن بوده می دانند. گروهی از تاریخ نگاران کهن چنین نوشته اند که علّت بر پایی این جشن ،آن بوده است که در چنین روزی دختران و پسران کیومرث - نخستسن شهریار اسطوره ای ایران - به سن رشد رسیده اند . برخی دیگر نیز نوشته اند که چون در این روز یعنی دهم بهمن ماه فرزندان حضرت آدم (ع) به صد(=سد)تن رسیده اند به آن سده گفته اند .