سخنی کوتاه پیرامون یلدا سوران

به نام خداوند جان و خرد

یلدا در لغت به معنای تولد است،بنابر این شب یلدا یعنی شب تولد.این سنّت آیینی و فرهنگی کهن ایران بیش از سه هزار سال پیشینه دارد . و مربوط است به دوران پیش از زرتشت؛یعنی زمانی که آیین میترائیسم یا مهرپرستی در سرزمین ما رواج داشته است.

بنابر باور نیاکان باستانی ما،شب یلدا،شب تولد دوباره مهر یا خورشید است.زیرا دراین شب که طولانی ترین شب سال است اهریمن با سپاه خود که ظلمت وتاریکی است حمله ور شده تا برای همیشه خورشید را شکست دهد و نوروفروغ و روشنایی را از بین ببرد.در چنین شبی مردم به مهمانی یکدیگر می رفته وتا بامداد بیدارمی مانده اند وبا سپری کردن شب یلدا با شادباشی و شادکامی به مهر یا خورشید یاری می رسانده اند تا باردیگربراهریمن پیروزگردد و پس از طلوع خورشید و اطمینان حاصل کردن از شکست اهریمن به خواب می رفته اند.

در این شب سفره ی یلدایی ایرانیان گسترده می شده است و میوه های سرخ رنگ پاییزی از قبیل انار،سیب سرخ و هندوانه زینت بخش این سفره ها بوده است؛علّت انتخاب این میوه ها آن بوده که اوّلا امکان نگه داشتن آنها تا پایان پاییز وجود داشته وثانیا رنگ سرخشان یاد آور آتش مقدّس بوده است.

بعد از ورود آیین مقدّس اسلام به ایران برخی سنّت های دیگر به جشن یلدا افزوده شده است؛سنّت هایی مانند شاهنامه خوانی و تفأل به دیوان حافظ که هنوز هم با فروغ فراوان تداوم یافته است.همچنین در برخی مناطق ایران- به ویژه خراسان و آذربایجان- رسم است که دراین شب خانواده ی پسری که تازه داماد شده برای عروسشان هدیه ی یلدایی می برند. و یا دربرخی مناطق کرمان عقیده بر این است که در شب یلدا،قارون به شکل هیزم شکنی سالخورده درخانه ی برخی را می زند و دسته ای هیزم به آنها می دهد که پس از مدّتی به شمش طلا تبدیل می گردد.نا گفته نماند که این سنّت آیینی وفرهنگی ما برجهان مسیحیت نیز تأثیرگذارده است؛چنانکه مثلا آنان شب یلدا را که ما شب تولد خورشید می دانیم شب تولد عیسی مسیح می دانند.و یا اینکه پیرمردی موسوم به بابا نوئل در این شب برای کودکان مسیحی هدیه می برد،صورت دگرگون شده ای است از پیرمرد هیزم شکنی که در این شب بر در خانه ی برخی از ساکنان دیار کریمان می کوبد. و نیز می توان به نام روز یکشنبه در تقویم مسیحیان اشاره نمود که موسوم است به (sunday) یعنی روز خورشید که نیکبختانه امسال بلافاصله پس از شب یلدا قرار گرفته است.

به همین روایت مختصر بسنده می کنم و یلدایی سرشار از سرخوشی و نشاط را برایتان آرزومندم.

 مطلب از دکتر حمید طبسی